Diane Noordink, Manager Zorg bij Carintreggeland, en Antoinet de Boer, Projectcoördinator Sociaal bij Welbions, zijn vanaf de start van het project in 2018 actief in de werkgroep en de stuurgroep. De Boer is al lang en nauw betrokken bij de ontwikkelingen voor ouderen met verschillende culturen. Ze vertelt: ‘’In Hengelo zijn we hier rond 1996 mee begonnen. We wisten dat er hier ouderen met een andere cultuur oud zouden worden. Dat vraagt om specifieke voorzieningen, wat betreft huisvesting en zorgconcepten. Voor het cultuursensitieve woonproject voor Turkse ouderen in Hengelo dachten we: ‘de tijd er is nu rijp voor. We moeten er gewoon voor gaan in Hengelo’.’’
Samenwerken met de ouderen en mantelzorgers
De werkgroep heeft nauw samengewerkt met de ouderen en hun mantelzorgers. Via werksessies met Turkse en Suryoye-ouderen is informatie opgehaald. Dat is belangrijk, vindt De Boer. ‘’Want hoe kun je beleid maken als je niet weet wat er leeft onder de doelgroep? Wie beter dan zijzelf kunnen aangeven wat noodzakelijk is? Door de ouderen en mantelzorgers vanaf het begin mee te nemen in het proces kun je samen uitzoeken en uitleggen wat kansrijk is en wat niet. Hierdoor kun je daarnaast vraag en aanbod op elkaar afstemmen. De ouderen hebben verschillende wensen en vragen. Goed naar hen luisteren is dus heel belangrijk.’’
Grote behoefte
Diane Noordink is sinds 2011 mede-initiatiefnemer om cultuursensitiever te werken binnen Carintreggeland. Vanuit de stuurgroep van het project was ze betrokken bij de totstandkoming van de cultuursensitieve woonzorgvoorziening in Hengelo. Noordink: ‘’In Twente wonen veel ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond. Maar als zorginstelling bedienden we overwegend autochtone ouderen. We zijn daarom kritisch naar onze organisatie gaan kijken. Dat heeft ertoe geleid dat we hier bewuster mee zijn gaan omgaan; we zagen dat er iets nodig was op dit gebied. Zo zagen we dat de ouderen met een migratieachtergrond binnen onze locaties door het cultuurverschil geïsoleerd kwamen te wonen. Zij voelden zich ontheemd. Daarom zijn we samen met ons netwerk gaan kijken wat we hieraan konden doen.’’
Het bleek lastig om een initiatief van de grond te krijgen. Noordink vertelt dat er de afgelopen twintig jaar veel initiatieven zijn geweest met verschillende groepen ouderen. Toch ging het altijd mis, bijvoorbeeld doordat de behoefte en vraag niet bij elkaar kwamen. Een vliegwiel voor het slagen van het woonzorg initiatief in Hengelo was de Werkagenda Wonen en Zorg van de gemeente Hengelo. Hierin konden Carintreggeland en Welbions de woonbehoefte voor migrantenouderen als belangrijke pijler inbrengen. De enorme behoefte aan een cultuursensitieve woonvoorziening bleek al snel. Noordink: ‘’Vooraf verwachtten we dat de voorziening in Hengelo zich gaandeweg zou vullen. Maar we hadden al bijna een wachtlijst voordat we openden. Zo groot is de behoefte.’’
Specifieke zorg is nodig
Wat is het belang van een aparte woonvoorziening voor niet-westerse ouderen? De Boer: ‘’Je voelt je eenzaam als je de taal niet kunt spreken of als de verpleging de simpele cultuurverschillen niet kent. Noordink vult aan: ‘’Binnen de dementiezorg is specifieke zorg nodig, daar kun je niet omheen. Je kunt niet van ouderen die in hun hoofd teruggaan naar hun jeugd vragen om zich aan te passen. Gelukkig accepteert en ziet iedereen dit bij deze groep.’’ In het verpleeghuis Het Woolde worden daarom maaltijden en de inrichting van afdeling afgestemd op de ouderen. Er is plek voor een gebedsruimte en er klinkt bijvoorbeeld Turkse muziek.
Noordink: ‘’De afgelopen vijftien jaar was het landelijk beleid om alles integraal aan te pakken en geen specifieke voorzieningen mogelijk te maken. Dat werkt niet. De weg van samen optrekken met de migrantenouderen en hun mantelzorgers is uiteindelijk de enige manier om op een goede manier met elkaar samen te leven. Mijn streven is om dit zelfs nog breder te trekken; ik denk namelijk dat dit ook bij de tweede en derde generatie nodig zal zijn. Cultuur is iets dat blijft. Dat heeft niet alleen met de taal te maken. Je wil je thuis voelen bij de mensen die jou zorg bieden. Die zorg moet dus cultuursensitief zijn, ook over een aantal jaar.’’
Nederlandse elementen
De Boer vergelijkt het met de Nederlandse cultuur, met als voorbeeld de noabers in Twente, die na vele jaren hun eigen cultuuraspecten ook bewaard hebben. ‘’Door rekening te houden met cultuuraspecten voelt een mens zich gezien en gekend. Het is belangrijk om hier aandacht voor te hebben, binnen het grotere geheel van de samenleving.’’ De woongroep in Hengelo is daarom enkel aangepast waar nodig. Noordink legt uit: ‘’We proberen het contact met de Nederlandse maatschappij er ook in te houden. Niet alle verpleegkundigen hoeven Turks te zijn. De mensen die hier werken moeten vooral cultuursensitief kunnen werken en er moeten voldoende mensen zijn die de Turkse taal spreken. We steken daarom veel tijd en energie in bijscholing van ons personeel op het gebied van cultuursensitiviteit. Als je geen weet van iemand cultuur hebt, dan kom je tegenover elkaar te staan. Die kennis en de erkenning van de behoeftes van de doelgroep zijn enorm belangrijk. Maar er mogen natuurlijk ook Nederlandse elementen zijn binnen de woonvoorziening om zo de verbinding met elkaar te houden. We vinden het belangrijk om als bruggenbouwer te fungeren, daar zetten we bij dit project op in.’’
Toekomstplannen
Hengelo loopt voorop met deze cultuursensitieve woonzorg voorziening. De projectgroep is met de provincie Overijssel in gesprek voor een vervolg. Noordink: ‘’We gaan dit initiatief toetsen en bekijken. Carintreggeland werkt in veertien Twentse gemeenten, wellicht kunnen we een dergelijk initiatief ook in andere delen van ons werkgebied uitrollen. Daarnaast zijn we vanuit de werkgroep ook breder aan het kijken. Bijvoorbeeld om in Hengelo op bestuurlijk niveau bij nieuwbouw te onderzoeken hoe een wijk eruitziet. Om vervolgens naast verpleeghuiszorg ook binnen het sociale domein iets te kunnen toevoegen, zoals dagbesteding of een wereldhuis, waar allerlei culturen met elkaar wonen en leven en cultuurspecifieke zorg ontvangen. Dat is onze droom. Welbions is het hiermee eens. De Boer: ‘’Daarom is de samenwerking met de verschillende partners binnen dit project zo belangrijk. Samen kunnen we dit oppakken.’’
Advies aan anderen
Goed luisteren naar de doelgroep is belangrijk om woonzorg-initiatieven te laten slagen, volgens de werk- en stuurgroep van het project. Zij adviseren om de juiste ambassadeurs aan tafel te hebben om ‘de twee werelden’ samen te brengen. Door kleinschalig te beginnen en haalbare initiatieven te ontwikkelen zorg je dat partijen in het initiatief gaan geloven en kun je vervolgens uitbreiden. Het gaat namelijk vaak mis omdat plannen te groot en niet haalbaar blijken. De Boer en Noordink adviseren om kansen te pakken als die zich voordoen, zoals nieuwbouw of een renovatie. ‘’En: heb het lef om het te proberen.’’ Beide projectleden zijn trots op de totstandkoming van het woonzorg initiatief in Hengelo. Noordink: ‘’Ik hoop dat het in Twente, of zelfs in Overijssel, zijn effecten gaat hebben.
Tekst: Femke van Stratum
Foto's: Eric Brinkhorst
Sevilay Luiken-Dalli (IMEAN Consultancy) is projectleider van het project ‘Woonzorg initiatieven voor migrantenouderen in Hengelo en Borne’. In de stuurgroep zitten naast Diane Noordink (Carintreggeland): Robert Olde Heuvel (Welbions) en Yvonne van Wijk (gemeente Hengelo).
In de werkgroep zitten naast Antoinet de Boer (Welbions): Meryam Sümer (Wijkracht), Nursan Altundag (mantelzorger), Hasan Soylu (Carintreggeland), Ali Bozbek (Turkse Senioren Hengelo), Züleyha Özermis (mantelzorger) en Gail Heslinga (Gails Company).
