Dankzij het werkbezoek vallen puzzelstukjes in elkaar voor Yvonne Kerkhof, onderzoeker van lectoraat Smart Health van de Academie Gezondheidszorg. ‘’Mijn onderzoeksresultaten werden tijdens het bezoek bevestigd en mijn blik is verscherpt. Ik snap nu bijvoorbeeld beter wat de ouderen met een migratieachtergrond uit mijn onderzoek bedoelen met hun wensen rondom eetgewoontes. Het gaat niet alleen om het wel of niet eten van varkensvlees; het is veel breder dan dat. In Turkije aten we weinig brood en bij het ontbijt al olijven. Ook de gezellige sfeer rond het ontbijt speelde een grote rol. Andersom is het voor de ouderen met een achtergrond in Turkije vreemd of een gemis om dit in Nederland anders te doen. In Turkije bezochten we een woonzorgcentrum met een prachtige grote tuin, waarin de bewoners uit het dorp en van het woonzorgcentrum elkaar spontaan en laagdrempelig tegen kunnen komen. Zo moet het, besefte ik daar.’’
Ouderen met een migratieachtergrond
In Deventer werkt Yvonne Kerkhof samen met ouderen met een migratieachtergrond aan het bevorderen van hun sociale gezondheid. ‘’Hierbij staan het opbouwen van vertrouwen en het bouwen aan een relatie voorop. Alleen op deze manier kom je erachter waarover deze ouderen zich zorgen maken en wat hun wensen en verlangens zijn.’’ Voor haar postdoc-onderzoek heeft Kerkhof zich daarom aangesloten bij een groep vrouwen die regelmatig bij elkaar komen in het buurthuis in de Rivierenwijk. Tijdens haar key-note presentatie aan de universiteit van Yozgat vertelde zij over haar onderzoek rondom het verbeteren van de sociale gezondheid van ouderen met een migratieachtergrond. Recep Canel, docent van de Academie Mens & Maatschappij, vertaalde de presentatie van Kerkhof in het Turks.
Woonzorgcentrum
Recep Canel en Yvonne Kerkhof brachten in Turkije een bezoek aan verschillende woonzorgcentra, waarvan er één veel indruk maakte. ‘’In het dorp Bahadın is een woonzorgcentrum gerealiseerd met ondersteuning van kinderen van de tweede generatie, zodat hun ouders hier tijdelijk, oftewel transnationaal, of permanent kunnen wonen. In het woonzorgcentrum worden activiteiten georganiseerd voor zowel de bewoners als de dorpsbewoners, om eenzaamheid tegen te gaan.’’ Eén van de bewoners woont deels in Nederland en deels in Bahadın. Zij neemt in de Rivierenwijk in Deventer deel aan de groep met vrouwen die Kerkhof daar wekelijks ontmoet. Kerhof: ‘’Het was leuk om haar ook in Bahadın te ontmoeten en te zien hoe ze daar leeft. Zij zorgde ervoor dat ik makkelijk kon integreren in haar omgeving.’’
Diversiteit
De groep waarmee het werkbezoek werd afgelegd was enorm divers, vertellen Canel en Kerkhof. ‘’Dit zorgde voor een afspiegeling van de manier waarop wij willen samenwerken.’’ Zo was prof. dr. Hans Becker, oud-directeur van Stichting Humanitas mee, die de ‘ja-cultuur’ in de Nederlandse zorg heeft geïntroduceerd. Door in principe geen nee te zeggen op verzoeken van bewoners in zorgcentra, wordt hun geluk bevorderd. Daarnaast bestond de groep uit mensen die zelf bij de eerste generatie arbeidsmigranten horen en actief zijn bij belangenorganisaties voor mensen met een migratieachtergrond. Zij konden ons enorm veel vertellen over de beleving van arbeidsmigranten in Nederland.’’
Relevant onderwerp
Het is relevant om hier meer kennis over op te doen, vindt Kerkhof. ‘’In Nederland groeit het aantal ouderen met een migratieachtergrond. Het gaat om 15.5 procent van de totale 55-plus-bevolking, nu al. En hun gezondheidstoestand is vaak slechter, door een lagere sociaaleconomische status, hun leefstijl, zware arbeid en de gevolgen van een migratie. Vanuit de door ons bezochte provincie Yozgat kwamen in de jaren zestig van de vorige eeuw veel arbeidsmigranten naar het oosten van Nederland voor werk. Mensen met een Turkse migratieachtergrond vormen de tweede grote bevolkingsgroep in Nederland. Zij, inmiddels ouderen, hebben ons land helpen opbouwen. Het is essentieel om hier waardering en respect voor te hebben en om hun achtergrond te kennen.’’
Actief ouder worden
Naast het volgen van verschillende workshops, verzorgden Kerkhof en Canel beiden een presentatie tijdens het symposium over ‘Active Ageing’ aan de Yozgat Bozok Üniversitesi voor ongeveer achthonderd studenten en onderzoekers. ‘’‘Actief ouder worden’ is een relatief nieuw concept in Turkije’’, leggen Canel en Kerkhof uit. Ook vanwege de demografische ontwikkeling, met een relatief grote toename van ouderen. Om hierop aan te sluiten wordt op universiteiten geïnvesteerd in ouderenzorg. Daarnaast vindt er momenteel een verschuiving plaats waarbij kinderen niet meer automatisch voor hun ouders zorgen en is er een transitie van zorg en ziekte naar gezondheid en gedrag, waarmee wij in Nederland ook te maken hebben.’’
Cultuursensitieve vertaling
Recep Canel vormde een belangrijke schakel tussen de delegatie bezoekers uit Nederland en de bewoners die zij bezochten in de woonzorgcentra, de organisaties en de collega’s van de Turkse universiteiten. Hij zorgde zowel voor een taalkundige vertaling als een cultuursensitieve vertaling, vertelt hij. ‘’Niet alle zaken in beide landen zijn namelijk met elkaar te vergelijken. Wij wilden ook zeker niet uitstralen dat wij als bezoekers alles beter weten, het ging om het ophalen en uitwisselen van kennis en ervaring.’’
Die wederkerigheid en van elkaar leren is ook van belang in het project in de Rivierenwijk in Deventer. Terwijl onderzoeker Yvonne Kerkhof in Turkije verbleef, brachten de vrouwen uit de Rivierenwijk een bezoek aan Saxion. Hier werden ze rondgeleid en kregen ze een les over het verwijderen van hechtingen. ‘’In het kader van wederkerigheid was dit een belangrijk bezoek.’’
Samenwerkingsmogelijkheden
Dankzij het werkbezoek kunnen de onderzoeker en docent van Saxion een beroep doen op de kennis en kunde van de mensen die zij hebben ontmoet, bijvoorbeeld tijdens een gastcollege. Daarnaast zijn er samenwerkingsmogelijkheden tot stand gekomen, waarmee de docenten en studenten van Saxion hun voordeel kunnen doen. Ook is er gekeken naar mogelijke stageplekken voor Saxion-studenten.
Canel: ‘’Voor mij als docent was het een waardevol werkbezoek. Ik vond het betekenisvol dat we een bijdrage hebben kunnen leveren aan de ontwikkeling door kennis uit te wisselen. Mijn hoop en wens is dat we vanuit Saxion kunnen meewerken en bijdragen aan wederzijdse positieve ontwikkelingen.’’ Kerkhof: ‘’Deze samenwerking heeft veel potentie. Voor mij heeft het gezorgd voor bevestiging, aanvulling en meer scherpte in mijn bevindingen. De opgedane kennis kan ik zeker meenemen in mijn verdere onderzoek. In het woonzorgcentrum in Bahadın, maar ook in het dorp zelf, zijn de ouderen echt onderdeel van de gemeenschap. Dat moeten wij in Nederland ook voor elkaar krijgen. Door van elkaar te leren, komen we verder.’’
Tekst: Femke van Stratum
