In april is er voor de inzet van virtuele assistent Anne bij (voornamelijk) Turkse migrantenouderen een subsidie toegekend door het ministerie van VWS. Anne kan als virtueel maatje uitkomst bieden voor veel ouderen die door de coronamaatregelen thuiszitten. Anne is geen levensecht persoon, maar een avatar, een digitale persoonlijkheid die volgens bedenker Annemarie Johannes het best te vergelijken is met een tekenfilmpersonage. “In avatar Anne zitten 1600 plaatjes, ze is gemaakt net zoals een Walt Disney-film, daarmee krijg je een heel menselijk effect.”
Anne helpt als avatar ouderen bij het beeldbellen. Maar Anne reageert ook op spraak: ze praat terug als iemand iets vraagt, luistert naar wat mensen zeggen en voert taken uit. Zo is ze bijvoorbeeld een ‘levende’, pratende agenda, die mensen eraan herinnert dat ze hun medicatie moeten innemen. Maar ze kan mensen ook aansporen om iemand te bellen, op tijd te eten en drinken of om te gaan bewegen. Wat Annemarie Johannes belangrijk vond toen Anne werd ontworpen is dat het ‘geen kinderachtig dingetje’ moest zijn. “De ouderen van nu hebben ervoor gezorgd dat we kunnen leven zoals we nu leven. Anne moet ze helpen om dingen weer zelf te kunnen doen, om weer regie terug te nemen, zonder continu van anderen afhankelijk te zijn.”
Zelfstandig blijven, eigenwaarde houden en regie terugkrijgen, zijn voor Annemarie Johannes belangrijke drijfveren geweest om Anne te ontwikkelen. Dat deed ze in 2011 toen haar eigen vader een hersenbloeding kreeg. “Mijn vader zat in een revalidatiecentrum. Hij was z’n hele leven notaris geweest, hij vond het heerlijk om met mensen te kletsen, de krant te lezen, maar dat ging allemaal niet meer. Als ik bij hem kwam vertelde hij dat moest sjoelen, en vlaggetjes had geplakt voor de Italiaanse week. Hij vond het vreselijk, zo vreselijk dat ik hem op een dag huilend aantrof.” Wat Annemarie Johannes vooral confronterend vond, was dat ze zich pas toen realiseerde dat ze tot dat moment nooit had gevraagd: wat wil jij eigenlijk? Haar vader wilde de krant lezen, weer gesprekken kunnen voeren en vooral niet iedereen de hele tijd om van alles hoeven te vragen.
“Ik werkte toen bij TNO en ik dacht: dat lezen van de krant kan ik met RSS feeds wel maken.” Samen met haar huidige compagnon legde ze de basis voor de infrastructuur van de software: haar vader hoefde alleen maar te vragen of de krant voorgelezen kon worden. Maar praten tegen een apparaat? Dat vond haar vader maar niks. “Het was in de tijd dat spraakinteractie en avatars net opkwamen. Ik vond het wel interessant, dus ik begon wat te tekenen en schetsen en zo ontstond Anne. Dat vond mijn vader leuk. Hij ging het gebruiken en werd enthousiast”, blikt Annemarie Johannes terug. “Ik zag aan mijn vader dat hij dingen weer alleen kon, dat gaf hem zijn waardigheid terug, natuurlijk was hij afhankelijk, maar het stuk dat hij nog wel kon doen, dat deed hij met trots.”
De eerste virtuele stapjes van Anne werden in 2012 gezet, in 2014 ging Anne als virtuele assistent zorg verlenen. Inmiddels heeft Anne een indrukwekkend cv opgebouwd. Er zijn in Europees verband meerdere gebruikersstudies gedaan naar de werking van Anne, op basis van die onderzoeken is de virtuele assistent steeds verbeterd en doorontwikkeld. “Anne is nu aan het werk bij mensen in Italië, Luxemburg, Duitsland, België, Polen, Roemenië en Nederland. En er is net een bestelling geplaatst voor 30 Anne’s voor een verpleeghuis in Zwitserland.” De internationale ervaring van Anne, maakt de toepassing ook bijzonder geschikt om in te zetten voor migrantenouderen. “Eigenlijk is het heel logisch, taal is geen barrière voor Anne.
Dat Anne een rol kan spelen voor ouderen nu zij gedwongen door de coronamaatregelen meer thuis moeten blijven, daar is Annemarie Johannes van overtuigd. De omstandigheden zijn vreselijk, vindt ze, maar de crisis biedt helaas ook kansen. Corona helpt om sneller acceptatie te vinden voor dit soort nieuwe digitale toepassingen. “Alles aan Anne is uitgebreid onderzocht, we hebben alles gemaakt zoals de gebruikers dat wilden, Anne kent andere culturen, spreekt alle talen, maar de grootste hobbel is acceptatie van deze nieuwe technologie”, weet de bedenker van Anne. “Dat zie je bij alle e-health in het algemeen: het is nieuw voor mensen, dus dat vraagt aandacht, interesse en energie. Een succesfactor voor een goede introductie van Anne is iemand met invloed: een zorgverlener, mantelzorger, familie. In het project met migrantenouderen is Sevilay Dalli van IMEAN de succesfactor”, verwacht Annemarie Johannes. “Ik hoop dat we een succesvol project draaien en daardoor een olievlekje creëren zodat we ook Italiaanse of Marokkaanse ouderen kunnen helpen. “Want als je ouder wordt, gaan we vaak terug in de tijd en weer onze moedertaal spreken. En emoties die kun je het beste uiten in je eigen taal. Omdat taal voor Anne geen barrière is, kan ze echt dichtbij komen.”
